Znajomość substancji fotoalergicznych i fototoksycznych obecnych w kosmetykach, lekach i pożywieniu jest bardzo istotna i pozwala uniknąć błędów, które mogą być bardzo dotkliwe dla Twojej skóry. Poniżej znajdziesz krótki opis wyjaśniający różnicę pomiędzy tymi dwiema grupami oraz poznasz substancje, których stosowanie podczas ekspozycji na promieniowanie słoneczne lub w czasie serii zabiegów laserowych może być niebezpieczne. Miłej lektury!
Aby wystąpiła reakcja nadwrażliwości konieczna jest obecność trzech czynników:
- substancji fotouwrażliwiającej,
- substancji chemicznej
- promienowania UV.
Substancjami fotouwrażliwiającami są związki chemiczne posiadające zdolność pochłaniania energii promieniowania UV i wywoływania reakcji toksycznych (substancje fototoksyczne) lub immunologicznych (substancje fotouczulające/fotoalergiczne) w organizmie. Reakcje fototoksyczne występują znacznie częściej niż fotoalergiczne.
Reakcja fototoksyczna
Substancja fototoksyczna podczas kontaktu z promienowaniem UV powoduje wystąpienie reakcji objawiającej się rumieniem, obrzękiem, uczuciem pieczenia, a w ciężkich przepadkach pęcherzami. Obraz kliniczny często przypomina oparzenie słoneczne, a reakcja występuje szybko i ma charakter ostry. Po usunięciu substancji fototoksycznej z organizmu – stopniowo ustępuje. Zmiany ograniczają się głównie do obszaru skóry poddanego ekspozycji na promieniowanie. Rodzajem promieniowania w największym stopniu powiązanym z reakcją fototoksyczną jest UVB.
Długotrwałe występowanie reakcji fototoksycznej może spowodować powstanie przebarwień.
Reakcja fotouczulająca
Reakcje fotoalergiczne, w przeciwieństwie do fototoksycznych, mają podłoże immunologiczne. Pod wpływem promieni UV substancje fotouczulające zmieniają swoją strukturę, tak, że organizm traktuje je jak alergen. System odpornościowy wywołuje reakcję alergiczną, objawiające się zapaleniem skóry przypominającym egzemę. jednym z bardzo dotkliwych objawów jest silny świąd. W reakcji fotoalergicznej biorą udział limfocyty pomocnicze i makrofagi, które wydzielają cytokiny, powodujące zniszczenie tkanek. Zmiany zapalne mogą pojawić się również w miejscach niepoddanych bezpośredniemu działaniu promieniowania UV (osłonięta skóra), a objawy często utrzymują się nawet po usunięciu substancji fotoalergicznej z organizmu.
Popularne substancje fotouwrażliwiające:
Substancje roślinne
Substancje fototoksyczne:
- dziurawiec zwyczajny
- dziegcie
- furanokumaryna (psoralen, występujący w wielu roślinach takich jak: aminek większy, seler, marchew zwyczajna, barszcz sosnowskiego, seler, pasternak zwyczajny, koper, pietruszka zwyczajna)
- skórki owoców cytrusowych
- olejki eteryczne (bergamotowy, cedrowy, sandałowy, cytrusowy)
Substancje fotouczulające:
- arnika górska
- rumianek pospolity
- nagietek lekarski
- chryzantema
- krwawnik pospolity
- dalia
- wrotycz
- nawłoć
- cykoria
- dalia
Leki
Substancje fototoksyczne:
- Antybiotyki (Tetracykliny, Sulfonamidy, Fluorochinolony)
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (Ibuprofen, Ketoprofen, Naproxen)
- Diuretyki (Furosemid, Hydrochlorotiazyd)
- Leki na cukrzycę (Pochodne Sulfonylomocznika)
- Fotosensybilizatory
- Neuroleptyki(np. chloropromazyna)
- Retinoidy
- Leki przeciwgrzybiczne
- Leki przeciwarytmiczne (Amiodaron)
- Leki przeciwpadaczkowe
Substancje fotouczulające:
- Ketoprofen
- Hydrochlorotiaziyd
- Pochodne Sulfonylomocznika
- Leki używane w chemioterapii
Do substancji fotouczulających zaliczamy również:
Filtry przeciwsłoneczne:
- PABA
- Oxybenzone
- Cyclohexanol
- Benzophenones
- Salicylates
- Cinnamate
Zapachy:
- Piżmo (musk ambrette)
- 6- methylocumarin
Nie u każdej osoby, która stosuje substancje fotouwrażliwiające występuje rekacja fotowrażliwości. Warto jednak zdawać sobie sprawę z ich istnienia aby uchronić się przed nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi, zwłaszcza planując zabiegi z wykorzystaniem lasera lub urlop w słonecznych miejscach.
Warto pamiętać, że substancje fotouwrażliwiające wcale nie muszą być szkodliwe dla skóry. Wręcz przeciwnie! Niektóre z nich mają pozytywny wpływ na organizm i są wśród nich pożądane w kosmetykach substancje aktywne. Ich negatywne działanie ujawnia się dopiero w kontakcie z promieniowaniem UV. Dlatego tak istotne jest, by podczas stosowania kosmetyków, kuracji lub leków zawierających fototoksyczne substancje, stosować filtry chroniące przed UVA i UVB. Wielu fotouczulających substancji aktywnych występujących w kosmetykach powinno się używać tylko wieczorem, a część terapii powinna być stosowana jedynie w okresie jesienno-zimowym!
